Hoewel Nederland maar een klein landje is, is het natuurlijk op ontelbare verschillende manieren bestuurlijk in te delen. De afgelopen decennia hebben gemeenten aan de lopende band moeten fuseren (hallo Gooise Meren!), zodat het aantal gemeenten is afgenomen van meer dan 1100 in het begin van vorige eeuw tot 388 nu. Het aantal provincies is in die tijd daarentegen juist toegenomen van 11 naar 12.
Toch liggen de provinciegrenzen niet vast. In mijn vorige woning had ik een landkaart van Nederland op de deur. Helaas is de kaart bij de verhuizing gesneuveld, maar wat ik me nog goed kan herinneren, is dat plaatsen als Woerden en Vianen in Zuid-Holland waren getekend. Woerden werd al in 1989 aan de provincie Utrecht toegevoegd en Vianen in 2002.
Vooral die laatste plaats is interessant. Voorheen vormde de Lek de natuurlijke grens tussen Utrecht in het noorden en Zuid-Holland en Gelderland in het zuiden, maar door de annexatie van Vianen is dat niet meer zo. Gekunsteld? Misschien wel, maar wat blijkt? De Zuid-Hollandse gemeenten Leerdan en Zederik willen nu met Vianen fuseren. Vianen gaat dus weer tot de dichtstbevolkte provincie behoren? Nee! De fusiegemeente zal namelijk in Utrecht komen te liggen, waardoor Utrecht er een kleine 110 km² aan landoppervlak bij krijgt en niet meer de kleinste provincie van Nederland is.
In 2019 wordt de provinciegrens tussen Utrecht en Zuid-Holland dus met een kleine tien kilometer verlegd. Zouden er nog meer gemeenten in aanmerking komen om van provincie te verhuizen? Jawel hoor! Als centrale provincie heeft Utrecht al heel wat vaker met grenswijzigingen te maken gehad. Wat zijn bijvoorbeeld de voorsteden van Amsterdam en Rotterdam en wat zijn de voorsteden van Utrecht?
In het noorden zou het Gooi prima naar Utrecht kunnen. Dat is vooral voor plaatsen als Laren en Blaricum fijn, die graag met Eemnes willen samenwerken. Niet dat dat door een wat toevallig getrokken provinciegrens onmogelijk is, maar de plaatjes zijn ook bang dat ze met Huizen moeten fuseren. Doordat Naarden en Bussum al met Muiden gefuseerd zijn, zal de hele handel in de provincie Utrecht komen te liggen. Weesp, een andere voorstad van Amsterdam, zal nog wel in Noord-Holland blijven liggen. Omgekeerd komen De Ronde Venen met Abcoude weer in Noord-Holland te liggen.
Aan de andere kant zal Utrecht de ten oosten van de Utrechtse heuvelrug gelegen gemeentes Bunschoten, Renswoude en Veenendaal aan Gelderland afstaan. Wordt de grootste provincie van Nederland zo niet te groot? Dat valt wel mee. Noord-Brabant kan zelfs nog de grootste provincie worden als die lelijke hap uit de oostgrens wordt opgevuld. Venray gaat dus van Limburg naar Noord-Brabant. Verder gaat het eiland Goeree-Overflakkee van Zuid-Holland naar de deltaprovincie Zeeland.
In het noorden zijn er ook nog wat wijzigingen mogelijk: zo komt Meppel in Overijssel te liggen. Aan de grens met Friesland durf ik niet te komen en de Hondsrug vormt de natuurlijke begrenzing van Drenthe en Groningen, maar in de Waddenzee is wel wat mogelijk. Schiermonnikoog is in de loop der jaren dusdanig naar het oosten verschoven en ligt nu voor de kust van de provincie Groningen. In 2006 werd de grens nog gecorrigeerd omdat een deel van het eiland in Gronings territorium was komen te liggen. In de toekomst zullen dergelijke grenscorrecties nog vaker noodzakelijk zijn. De makkelijkste oplossing is om Schiermonnikoog aan Groningen toe te voegen. De grenswijzigingen leveren het volgende kaartje op:
In de nieuwe indeling zijn Noord- en Zuid-Holland hun oostelijkste gebieden kwijtgeraakt, waardoor Noord-Holland alleen nog het rechthoekige schiereiland tussen de Noordzee en het IJsselmeer is, en Zuid-Holland een driehoek of trapezium is geworden. De provincie Utrecht ligt nu bijna als een cirkel om de gelijknamige provinciehoofdstad heen. Zeeland bevat nu alle eilanden en schiereilanden in de Rijn-Maasdelta. De oostgrens van Noord-Brabant ziet er nu ook wat netter uit. Verder zijn Drenthe en Overijssel qua vorm nauwelijks veranderd nu het mannetje van Drenthe een teen is kwijtgeraakt. De zeegrenswijziging van Friesland en Groningen is op het kaartje al helemaal niet zichtbaar.
Wat al dit gegoochel betekent voor de provincies? Weinig. Zuid-Holland raakt het grootste landoppervlak kwijt (370 km², ofwel 13% van het oorspronkelijke landoppervlak), maar dat zijn slechts 83.000 inwoners, waardoor de gemiddelde bevolkingsdichtheid in de provincie stijgt naar 1473 inwoners per vierkante kilometer. Noord-Holland raakt 122 km² en 188.000 inwoners kwijt, maar blijft desondanks qua inwonertal de tweede provincie van Nederland. Met 5031 km² wordt Noord-Brabant de grootste provincie van Nederland, voor Gelderland met 4974 km² (de oppervlakten kunnen per bron verschillen). Met iets meer dan 15% van het landoppervlak en een fractie minder dan 15% van het aantal inwoners ligt Noord-Brabant qua bevolkingsdichtheid het dichtst tegen het landelijk gemiddelde van 509 inwoners per vierkante kilometer aan. Flevoland wordt de kleinste provincie en blijft de provincie met de minste inwoners (405.000). Drenthe blijft de provincie met de laagste bevolkingsdichtheid (176 inwoners per vierkante kilometer).
| Provincie | Inwonertal | Landoppervlak (km²) | Inwoners/km² |
|---|---|---|---|
| Drenthe | 456.058 | 2586 | 176 |
| Flevoland | 405.369 | 1419 | 286 |
| Friesland | 644.771 | 3228 | 200 |
| Gelderland | 2.113.927 | 4974 | 425 |
| Groningen | 583.810 | 2305 | 253 |
| Limburg | 1.073.590 | 1925 | 558 |
| Noord-Brabant | 2.545.050 | 5031 | 506 |
| Noord-Holland | 2.604.624 | 2507 | 1039 |
| Overijssel | 1.177.607 | 3382 | 348 |
| Utrecht | 1.408.370 | 1541 | 914 |
| Zeeland | 430.038 | 2050 | 210 |
| Zuid-Holland | 3.544.736 | 2407 | 1473 |
Het grootste verschil zit ‘m echter in de vorm van de provincies. Zelf vind ik deze indeling er in ieder geval een stuk beter uitzien. Wat vindt de lezer ervan? Zijn er nog andere gemeentes die eigenlijk in de verkeerde provincie liggen? Of zouden sommige provincies moeten fuseren?
