Het is weer eind oktober. Dat betekent dat de echt korte dagen voor de deur staan en dat aanstaande zondag de wintertijd ingaat. Het betekent ook dat de koude jaarhelft van start gaat.
De zon is de laatste maanden hard op weg naar de Steenbokskeerkring. Nog iets meer dan twee maanden geleden zaten we in een hittegolf, maar inmiddels is van die hitte weinig meer over. De hoogste temperatuur die tot dusver in de huidige sombere oktobermaand gemeten werd in De Bilt, was een magere 16 graden.
Klimatologisch behoort de eerste helft van oktober nog tot de warme jaarhelft. Het omslagpunt vindt de komende dagen plaats. Ondanks dat de zon zich nu slechts iets meer dan tien uur laat zien, is het nu gemiddeld net zo warm of koud als eind april, als de zon meer dan veertien uur kan schijnen.
Het heeft allemaal te maken met het langzame opwarmen en afkoelen van de atmosfeer. Het najaar profiteert nog van de warmte van de afgelopen zomer, terwijl het voorjaar nog profiteert van de kou van de afgelopen winter. Hierdoor is het vanaf eind augustus tot eind oktober ongeveer acht graden warmer dan op dagen met dezelfde daglengte in het voorjaar (eind februari tot eind april).
Door de steeds zwakker wordende zon gaat de temperatuur nu wel hard onderuit. Een analyse van temperatuurdata wijst uit dat de koude jaarhelft in De Bilt morgen al begint. Ook in Maastricht begint de koude jaarhelft dan. Eelde (Noord-Drenthe) volgt een dag later.
Wie langer van de warme jaarhelft wil genieten, moet naar de kust gaan. Door de nabijheid van het betrekkelijk warme zeewater begint de koude jaarhelft in Vlissingen pas op 28 oktober. In de Kop van Noord-Holland duurt het zelfs nog een dagje langer. Op weerstation De Kooy (bij Den Helder) gaat de koude jaarhelft pas op 29 oktober in.
Door het hele jaar door is het aan de kust warmer dan in het binnenland. Het warmst is het in het zuidwesten van het land en het koudst is het in het noordoosten. Dit is goed te zien in het temperatuurverloop van Vlissingen en Eelde. Het hele jaar door is het de Zeeuwse badplaats een of twee graden warmer dan in de Kop van Drenthe.
Aan de andere kant is de gemiddelde jaartemperatuur in De Kooy bijna gelijk aan die van Maastricht, dat ruim 200 kilometer zuidelijker ligt.
De drie temperatuurgrafieken ontlopen elkaar weinig. In Maastricht is het alleen ’s zomers wat warmer dan in De Bilt. In De Kooy blijft de temperatuur in het voorjaar en het begin van de zomer (maart tot en met juli) duidelijk achter, maar in het najaar en het begin van de winter (september tot en met januari) is het juist andersom.
Grappig genoeg ontlopen alleen de gemiddelde temperaturen elkaar nauwelijks. Het verloop van de minimum- en maximumtemperatuur verschilt wel als dag en nacht van elkaar:
Te zien is dat de maximumtemperaturen in Maastricht vrijwel het hele jaar boven die in De Kooy liggen, met name in de zomer. Aan de andere kant liggen de minimumtemperaturen in De Kooy het hele jaar boven die in Maastricht. Wel zijn de temperatuurgrafieken ten opzichte van elkaar verschoven. Daardoor overlappen de minimumtemperaturen bijna van april tot en met juni, terwijl de maximumtemperaturen van november tot en met januari gelijk aan elkaar zijn.
De Kop van Noord-Holland kan dus nog het langst van de warme jaarhelft genieten. Het geluk voor de Limburgers is dat de warme jaarhelft daar ook weer eerder begint. Op 21 april is het daar alweer zover. De Kop van Noord-Holland moet daar nog tot wat vroeger Koninginnedag heette op wachten.
