Er is veel onvrede in het land. Waar multinationals miljardenwinsten boeken, ziet Jan met de pet de kosten van zijn levensonderhoud alleen maar toenemen en dan moet de crisis nog komen. De spanningen nemen toe. Teruggetrokken in de eigen bubbel staan groepen tegenover elkaar als fanatieke Ajax- en Feijenoord-supporters. Links tegen rechts, progressief tegen conservatief, jong tegen oud, hoogopgeleid tegen laagopgeleid, de winnaars van de globalisering tegenover de verliezers ervan. De dialoog is verdwenen en daar wil ik graag wat aan doen.
Iedereen heeft in zijn vrienden- of kennissenkring wel iemand met dwarse opvattingen en meningen. Bij mij is het een naast familielid, dat een aantal jaren geleden lid is geworden van Forum voor Democratie. Doordat hij het debat doorgaans met een gestrekt been ingaat, is een leuke discussie vaak niet mogelijk. Gelukkig plaatste hij onlangs op Facebook een inhoudelijke reactie, waardoor we meer te weten kunnen komen over de achterliggende gedachtes. Zit er een kern van waarheid in, of is het slechts hol geschreeuw? Hieronder het eerste punt. Het huidige kabinetsbeleid zou niet rechts, maar links zijn:
“Onder VVD-beleid is de lastendruk gestegen van 35% naar zo’n 40%. Daar zou een PvdA’er trots op zijn.”
Ik moest wel even met m’n ogen knipperen toen ik dit las. Is de VVD van Marx Rutte op de communistische tour gegaan? Oppervlakkig gezien lijken de cijfers inderdaad te kloppen: in de eerste tien jaar van deze eeuw lagen de collectieve lasten op een niveau van ongeveer 35 procent van het bbp, maar inmiddels is dat aandeel opgelopen naar zo’n 39 procent. De lastendruk is dus inderdaad gestegen, de overheid is dus groter geworden, wat inderdaad als links beleid kan worden gezien.
Er zijn echter wel een aantal belangrijke kanttekeningen te maken. Zo zijn de overheidsuitgaven na de kredietcrisis in 2008 door het dak gegaan (banken moesten worden genationaliseerd), waardoor de Staat in die jaren met een groot begrotingstekort kampte. Dat gat is inmiddels, ondanks de toegenomen uitgaven aan de gezondheidszorg door de vergrijzing, volledig gedicht. De afgelopen jaren was er zelfs sprake van een begrotingsoverschot. Prima toch?
De vraag waardoor de collectieve lasten zo zijn gestegen, blijft echter onbeantwoord. Gestegen opbrengsten aan loon- en inkomstenbelasting blijken de grootste bijdrage hieraan te hebben geleverd. Dat is ergens vreemd, omdat de belastingtarieven de afgelopen jaren nauwelijks veranderd zijn. Het lijkt erop dat de bloeiende economie en de bijbehorende lage werkloosheid hiervoor gezorgd hebben. Inderdaad zijn de collectieve lasten vooral vanaf 2014, toen de economie na jaren van stagnatie eindelijk weer begon te lopen, sterk opgelopen. Historisch gezien is de lastendruk momenteel nog niet eens zo hoog, de jaren nul van deze eeuw waren eerder de uitzondering. Kortom: gestegen lastendruk: ja. Boosdoener: goed draaiende economie.
Voor wie vindt dat het huidige kabinet links is: check de loonstrookjesbrief die vlak voor de vakantie door een collega van mij is opgesteld. Door de overgang naar het tweeschijvenstelsel komen vooral de minima (wettelijk minimumloon; ongeveer € 21.500 per jaar) er dit jaar bekaaid vanaf. De iets hogere inkomens profiteren van de hogere arbeidskorting, terwijl de hoogste inkomens profiteren van het lagere belastingtarief in de hoogste schijf, zie de onderstaande grafiek:
Conclusie: de lastendruk is inderdaad gestegen van ongeveer 35 procent rond 2010 tot ongeveer 39 procent nu. Dit komt grotendeels door gestegen belastingopbrengsten, ondanks dat de belastingtarieven tot voor kort nagenoeg gelijk zijn gebleven, wat suggereert dat het door de goed draaiende economie komt. Dit jaar zijn de belastingtarieven voor de meeste mensen verlaagd, behalve voor de laagste inkomens, omdat het belastingtarief in de laagste schijf omhoog is gegaan van 36,65 naar 37,35 procent. Daar zal een PvdA’er zeker niet blij mee zijn.
Kwaliteit van de bewering:★★☆☆☆
Volgens mij is het belangrijk daarnaast ook de bevroren pensioenen onder Rutte, en inflatiegerelateerde problematiek te bekijken. Het zou goed zijn de koopkrachtplaatjes van AOW’ers en mensen met een arbeidsongeschiktheidsuitkering er eens bij te pakken, en hoe die zich ontwikkeld hebben. Daarin zie ik vrij weinig terug van een ‘links beleid’… Zorgkosten zijn daarbij gestegen voor veel mensen, en doordat we een oudere generatie krijgen heeft dat dus ook grotere effecten op het uitgavenpatroon van deze mensen. Verder kun je voor de studenten ook niet van een positieve trend spreken onder Rutte, hoewel er nu een meerderheid is daar weer iets tegen te doen. Mja het is complexe materie, maar links zal ik Ruttes beleid nooit noemen.
Tja, Rutte III is er alleen voor het bedrijfsleven en is dus met de beste wil van de wereld niet links te noemen. Daarom verbaasde het me dat grote groepen in de samenleving dit wel als zodanig zien. De term “links” wordt hierbij als scheldwoord gebruikt en tevens vaak verward met “progressief” (pro-klimaat, pro-immigratie, pro-EU), hoewel dat echt iets heel anders is. Het is vooral de tegenstelling tussen progressief en conservatief die de samenleving zo op scherp zet.
Ik denk dat Nederland baat heeft bij een linkser kabinet, zodat de toenemende kansenongelijkheid kan worden aangepakt. De uitholling van de verzorgingsstaat en de flexibilisering van de arbeidsmarkt hebben slecht uitgepakt voor de onderkant van de samenleving en zijn mijns inziens belangrijke redenen dat er ondanks de economische rugwind enorm veel onvrede in het land is. Nederland is na tien jaar Rutte hard toe aan iets anders.
De koopkracht van AOW’ers zal de afgelopen jaren inderdaad niet veel zijn gestegen. Is dat een probleem? Ik denk eerlijk gezegd dat dat wel meevalt. De pensioenen zijn best royaal te noemen, zeker voor mensen die hun huis al afbetaald hebben. Vanwege de absurd lage rekenrente moeten de pensioenfondsen bovendien enorm veel geld in kas hebben, geld dat voor lange tijd aan de economie onttrokken wordt. Ik denk dan ook dat we juist minder voor de oude dag moeten sparen. De echte verliezers zijn de jongeren die bijna niet aan een huis kunnen komen.